ตำบลบ้านต๊ำอยู่ทางทิศตะวันออกของอำเภอเมืองพะเยา เป็นชุมชนเล็กๆ ในอ้อมกอดขุนเขาที่แวดล้อมไปด้วยทรัพยากรธรรมชาติป่าไม้สมบูรณ์ มีพื้นฐานประสบการณ์ที่เข้มแข็งในการรับมือกับสถานการณ์วิกฤติด้านสุขภาพของประชากร
ตำบลบ้านต๊ำอยู่ทางทิศตะวันออกของอำเภอเมืองพะเยา เป็นชุมชนเล็กๆ ในอ้อมกอดขุนเขาที่แวดล้อมไปด้วยทรัพยากรธรรมชาติป่าไม้สมบูรณ์ ชุมชนแห่งนี้ในอดีตที่ผ่านมาเคยตกอยู่ในสถานการณ์ชุมชนผู้เจ็บป่วยโรคร้ายในยุคสมัยที่เชื่อ HIV แพร่ขยายไปทั่วประเทศ บ้านต๊ำเป็นอีกหนึ่งชุมชนที่มีพื้นฐานประสบการณ์ที่เข้มแข็งในด้านการรับมือกับสถานการณ์วิกฤติด้านสุขภาพของประชากรในท้องถิ่นตนเองมาอย่างยาวนาน เป็นตำบลที่เคยมีสถิติการดื่มสุราติดอันอับต้นๆของจังหวัดพะเยา และเคยเป็นตำบลที่มีแหล่งผลิตเหล้าพื้นบ้านรวมทั้งมีผู้ดื่มเหล้าเป็นจำนวนมากตามลักษณะของชุมชนชนบทภาคเหนือ
พระครูสุวัฒน์สังฆโสภณ
ปัจจุบันยกฐานะเป็นเทศบาลบ้านต๊ำ ตั้งอยู่ในเขตพื้นที่อำเภอเมือง มี 13 หมู่บ้าน ประชากรกว่า 7000 คน มีเส้นทางถนนสายหลักคือทางหลวงหมายเลข 1 พาดผ่านช่วงเส้นทางเชียงราย-พะเยา-ลำปาง ความหมายโดยรวมของพื้นที่บ้านต๊ำคือวามอุดมสมบูรณ์ ความชุ่มชื้น เป็นชุมชนที่อาศัยอยู่ใกล้กับลำน้ำดอยขุนต๊ำ ในอดีตคนในพื้นที่พึ่งพาแหล่งธรรมชาติและเป็นสังคมชนบทที่อุดมสมบูรณ์ ปัจจุบันยังคงเป็นชุมชนเกษตรกรรมมีพื้นที่ป่าไม้และ ป่าชุมชนที่ยังอุดมสมบูรณ์และมีการดูแลจัดการที่เข้มแข็ง ประชากรในชุมชนส่วนใหญ่นับถือศาสนาพุทธถัดมาคือคริสต์ศาสนา ชุมชนแห่งนี้จึงมีที่ยึดเหนียวทางจิตในที่แข็งแรงมากพอสมควรรวมทั้งมีการสร้างความร่วมมือภาคีในท้องถิ่นหลายภาคส่วนเป็นอย่างดีไม่ว่าจะเป็น เทศบาล โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพ โรงเรียนสถานศึกษา วัดและโบสถ์คริสต์ เป็นต้น
เทศบาลตำบลบ้านต๊ำเข้าร่วมขับเคลื่อนงานตำบลสุขภาวะตั้งแต่ ปี2555 และขยายผลมาทำงานรณรงค์ลดเหล้าลดอุบัติเหตุเมื่อปี2559 เหตุผลสำคัญที่ทำให้ชุมชนแห่งนี้ให้ความสนใจประเด็นการควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์และลดอุบัติเหตุ ก็เนื่องมาจากสภาพปัญหาในชุมชนซึ่งพบว่าในอดีตมีการดื่มเหล้ามากเป็นอันดับหนึ่งของอำเภอ และเคยมีแหล่งผลิตเหล้าพื้นบ้านมากถึง 4 แห่ง ผลจากการดื่มหนักได้ทำให้ประชากรในชุมชนมีปัญหาด้านสุขภาพมากมายและมีแนวโน้มการติดเชื้อ HIV มากขึ้น รวมทั้งมีปัญหาอุบัติเหตุถึงแก่ความตายและบาดเจ็บจากการขับขี้รถยนต์มอเตอร์ไซค์, ปัญหาเยาชนดื่มแอลกอฮอล์และปัญหาทะเราะวิวาทในงานบุญประเพณี, ปัญหาความรุนแรงในครอบครัว เป็นต้น เมื่อมีการวิเคราะห์ปัญหาจึงเกิดความเข้าใจร่วมกันว่าปัญหาจากแอลกอฮอล์มีความเชื่อมโยงไปสู่ปัญหาด้านอื่นๆ อย่างมีนัยสำคัญ
ทีมงานสุขภาวะเทศบาลตำบลบ้านต๊ำ นำโดยนายกเทศมนตรี
จากทุนเดิมที่เป็นชุมชนมีประสบการณ์รับมือกับปัญหาสุขภาพทำให้มีต้นทุนของคณะบุคคลหรือทีมทำงานที่มีความเข้มแข็งและเป็นกลุ่มคนที่ทำงานร่วมมือกันมาอย่างต่อเนื่องไม่ว่าจะเป็นนายกเทศมนตรี, เจ้าหน้าที่พนักงานเทศบาล, เจ้าหน้าที่โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพ, อสม, พระสงฆ์และผู้นำชุมชน จึงทำให้ชุมชนแห่งนี้มีศักยภาพสูงในการขับเคลื่อนกิจกรรมร่วมกับชุมชนท้องถิ่น ปัจจุบันชุมชนตำบลบ้านต๊ำมีรูปธรรมการแก้ปัญหาชุมชนและการพัฒนามากมาย เช่น กิจกรรมโรงเรียนผู้สูงอายุ, กลุ่มเยาชนต้นกล้า-สมาร์ทดริงก์, เครือข่ายป่าชุมชน, มีกลุ่ม อสม.เชิงรุก เป็นต้น
สำหรับงานลดเหล้าลดอุบัติเหตุเป็นอีกกิจกรรมสำคัญที่ทำให้ชุมชนตำบลบ้านต๊ำมีความโดดเด่น เพราะมีเครือข่ายการพัฒนาในชุมชนที่เข้มแข็งได้รวมมือขับเคลื่อนกิจกรรม “พัฒนาพาชุมชนลดเหล้าลดอุบัติเหตุ” อย่างแข็งขัน มีทีมทำงานระดับตำบลที่ร่วมกันผลักดันกิจกรรมอย่างต่อเนื่องเอาจริงจัง ไม่ว่าจะเป็นทีมทำงานหลักจากเทศบาลตำบลบ้านต๊ำที่ทำหน้าที่เชื่อมประสานความร่วมมือ ทีมงานโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพ (รพ.สต.) ทำงานเชิงรุกร่วมกับ อสม. ลงพื้นที่เคาะประตูบ้านทำความเข้าใจประชนชนเรื่องปัญหาจากการดื่มสุราและอุบัติเหตุบนถนน มีทีมงานผู้นำกำนันผู้ใหญ่บ้านและกรรมการชุมชนทำหน้าที่จัดการสภาพแวดล้อมเพื่อสร้างความปลอดภัยบนท้องถนนและการทำด่านชุมชนเพื่อควบคุมปัญหาอุบัติเหตุให้กับประชากรในชุมชนของตนเอง เป็นต้น
ทีมงานสุขภาวะ รพ.สต.บ้านต๊ำ นำโดยผู้อำนวยการ
ปัจจุบันพบว่าชุมชนตำบลบ้านต๊ำมีสถิติของนักดื่มเหล้าลดลงและการเกิดอุบัติเหตุบนถนนจากการดื่มแอลกอฮอล์ในช่วงเทศกาลเป็นศูนย์ เกิดผู้นำที่ต้นต้นแบบในการลดละเลิกเหล้ามากขึ้น นักดื่มหน้าใหม่ในกลุ่มวัยรุ่นลดลงด้วยกลยุทธ์ดึงเด็กเข้าวัดด้วยกิจกรรมพื้นที่สร้างสรรค์ (นำโดยท่านพระครูสุวัฒน์สังฆโสภณ) เกิดมาตรการชุมชนควบคุมการดื่มเหล้าในสถานที่ราชการและวัดรวมทั้งการควบคุมการจาหน่ายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์หรือกิจกรรมร้านค้าคุณธรรม 39 แห่ง การสร้างกติกาชุมชนในงานบุญประเพณีปลอดเหล้า งานศพครบ ๑๐๐ ทำให้ทุกคนมีส่วนร่วมและมีแนวทางปฏิบัติตาม ร่วมทั้งการสร้างต้นแบบด่านตำบลเพื่อเป็นแบบอย่างการทำงานด้านการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์และการลดอุบัติเหตุทางจราจรของด่านชุมชน ๑๓ หมู่บ้าน เป็นต้น
ภาคีเครือข่ายระดับตำบลและผู้นำหมู่บ้าน
จากเดิมที่เคยเป็นชุมชนของผู้เจ็บป่วยและคนติดสุรา ปัจจุบันชุมชนตำบลบ้านต๊ำคือต้นแบบของชุมชนนักพัฒนาสุขภาวะและชุมชนจัดการตนเองที่มีความโดดเด่นไม่แพ้ใคร ศักยภาพที่พบเห็นในวันนี้เกิดจากประสบการณ์การทำงานที่ยาวนานและความร่วมมือร่วมแรงร่วมใจ ชุมชนตำบลบ้านต๊ำในวันที่คือภาพสะท้อนของชุมชนในชนบทที่มีพลังแห่งการพัฒนามีศักยภาพในการจัดการตนเองสูง นี่คือสัญญาณเตือนสังคมไทยให้เห็นว่าถึงเวลาแล้วที่ต้องคืนอำนาจในการจัดการตนเองให้กับชุมชนท้องถิ่น ถึงเวลาของการกระจายอำนาจจากส่วนกลางมาสู่ท้องถิ่นและหมดเวลาของการรวมอำนาจไว้ที่ศูนย์กลาง เพราะปัญหาชุมชนและทางออกผู้คนในชุมชนคือผู้ที่เข้าใจมันมากที่สุด การแก้ปัญหาที่แท้จริงก็คือการปลดปล่อยศักยภาพของชุมชนสู่การจัดการตนเอง
caef.new : รายงาน
